Waar komt de naam “Tenthof” vandaan, en hoe is de naam “Tenthof van Noorden” ontstaan?
Tenthoffstrasse in Bochum, Duitsland.
Inhoudsopgave:
Hoofdstuk 1. Tenthof.
Hoofdstuk 2. Tenthof en Tenthoff.
Hoofdstuk 3. Tenthof van Noorden.
Hoofdstuk 4. De Zwolse tak.
Hoofdstuk 5. Bijlagen.
1.Tenthof
De naam “Tenthof” komen we het eerst tegen in 1486, in het “Schatzbuch der Grafschaft Mark”, dan nog geschreven als Thienthoff: Hof Thienthoff te Bochum in het huidige Duitsland moet Landessteuer, of wel belasting betalen, 3 a 4 procent van de waarde van zijn bezit. Zijn bezit was 250 oirt waard en betaald werd aan belasting 2½ oirt, met de vermelding “nil habet”, hetgeen betekent had niets, (1 oirt was ¼ Gulden).
In 1500 komen op een oude kaart van Grumme, gebied ten noorden van Bochum het Hof tegen onder de naam Thienthoff.
In een overzicht van boerderijen uit 1519 staat vermeld: Bauernhöfe in Grummen Tenthoif, 3 personen.
Op 25 april 1517 was de hele stad Bochum, zo’n 150 huizen waar onder de grote kerk van Bochum afgebrand. Voor de bouw van de nieuwe kerk werd er een belasting geheven. En in het “Schattingsregister van de Pfarrkirche” uit 1547 staat vermeld: Bijdrage naar de grootte van de boerderij (Hofes) Grummen: Thennthoff 1 gulden.
In 1684 is er een opname van de grootte van de landgoederen, onder Grumme komen we tegen: Tenthof, 9 Maltersaat, 0 Scheffer-saat en 63 Ruten, wat omgerekend ongeveer neerkomt op 12.000 m2. ( De gemiddelde grootte van de boerderijen in Grumme bedroeg toen 19 Maltersaat, dus groot was de boerderij niet). Verder staat vermeld dat over 8 Maltersaat , een tiende moest worden afgedragen. Dit tiende deel ging vroeger naar de kerk, (kirchen zehnten) maar vanaf 1365 was rond Bochum dit tiende deel in bezit van de adel. Dit tiende deel betrof niet alleen de opbrengsten van het land , maar ook afdrachten van varkens, schapen en kippen. Dit tiende deel werd door Thienthof opgehaald, (Der Zehnte wurde von Zehnthof eingezogen). Dit Hof Tenthof was altijd in het bezit gebleven van de adelijke families, die deze tienden bezaten, en deze in erfpacht gaven aan de boeren. De personen die deze werkzaamheden voor de adel uitvoerden werden neder- of half-adel genoemd. Verder bezaten alle boeren in Grumme ook nog een deel van de rond Bochum liggende bossen, waarvan zij het hout gebruikten als brandhout en bouwhout. Zo was het eikenhoutbos bij Deinsloh, groot 12 morgen (zie kaart uit 1500) in 1770 verdeelt tussen de boeren Tenthoff, Vierhuis, Dorlemann, Kleeberg, Dickmann en Buschmann.
Ook nu nog, anno 2018 heeft de kerk in Duitsland nog veel grond in bezit, dat in pacht wordt gegeven aan lokale boeren, (HNA 9-7-2018).
In het “Kadaster der Güter” van het Graafschap Mark, Bochum-Grumme komen we in 1705 de boerderij Tenthoff weer tegen en met o.a. vermelding van de kwaliteit van de grond: 2913 Tenthoff, goed: 3-27¼ Scheffersaat, middel: 1 Maltersaat, 2 Scheffelsaat en 9¾ Ruten, slecht: 7 Maltersaat en 96¼ Ruten, een zwijn, 9 kippen.
En dan in 1761 komen we in het geboorte en doopregister van de Katholieke Propsteikerk St. Peter en Paul in Bochum onze Hendrik Tenthoff tegen: 8 oktober geboren, Henricus zoon van Tenthoff Adolphus en Helena Catharina Friderichs, getuige George Hendrik Kellinghaus.
En daarna alle andere kinderen:
6 mei 1774, wordt een dochter geboren, genaamd: Anna Christina Gertrud, zij wordt de 10de gedoopt, dochter van Johann Adolph Tenthof, boer te Grumme, en van zijn vrouw Catharina, getuigen Anna Christina Vierhuis, Catharina Höhne, Georg Kleberg en Johan Wilhelm Blaumberg.
22 maart 1776, Is gestorven door uitdroging, Anna Christina Gertrud, dochter van Adolf Tenthof, boer te Grumme, oud 1 jaar en 10 maanden.
2 januari 1777, Is geboren Anna Maria Catharina Gertrud, zij wordt de 4 de gedoopt , dochter van Johan Adolph Tenthoff, boer te Grumme, en van zijn vrouw Catharina Tenthoff, getuigen, Anna Maria Vierhaus, Anna Gantenberg, Catharina Kleberg, Henrich Klevinghaus en Johan Gantenberg,
Geboorte inschrijving van Johan Wilhelm Mauriz, de tekst is letterlijk: 23-9-1778, Ist dem Adolph Tenthoff, Ackersmann in Grumme von seiner Ehefrau Catharina Tenthoff den 19 des abends 6 Uhr ein Sohn gebohren, welcher den 23stn getauft und genannd worden Johan Wilhelm Mauriz, Levans, Wilhelm Arnold, Adiuvantes, Mauriz Vierhaus, Wilhelm Heumann, Catharina Wilkeners, Maria Höhne, Elisabeth Drevermann.
19 september 1778, Is geboren Johan Wilhelm Mauriz, en gedoopt de 23ste, zoon van Adolph Tenthoff, boer in Grumme en van zijn vrouw Catharina Tenthoff, getuigen, Wilhelm Arnold, Mauriz Vierhaus, Wilhelm Heumann, Catharina Wilkeners, Maria Höhne en Elisabeth Drevelmann.
23 februari 1781, Is geboren Johan Henrich Wilhelm, en gedoopt de 31ste, zoon van Johann Adolph Tenthoff, boer te Grumme, en van zijn vrouw Catharina Tenthoff, getuigen Johan Henrich Höhne, Wilhelm Blaumberg en Maria Kleberg.
Zoon Henricus is in deze periode naar Nederland vertrokken en hem komen we in 1790 in ‘s-Gravenhage weer tegen, maar daarover later meer, zoon Johann Henrich Wilhelm is nog thuis bij zijn ouders, de andere kinderen zijn jong gestorven. (In 1852 wanneer er een grote herverdeling van de gronden rond Bochum plaatsvind bezit zoon Heinrich Wilhelm Tenthoff nog steeds 9870 m2 grond, meer hierover in de “Geschiedenis van de Bochumer Vöden” ).
Als inwoner van de Stad Bochum komen we Adolf Tenthoff weer tegen in 1784, op een lijst van alle personen die ontheffing hebben voor de zoutbelasting, hij woont dan in huis nr 5, zijn gezin bestaat uit drie personen, en als reden van ontheffing staat vermeld: De man is kreupel en niet instaat zijn gezin te onderhouden, en op de lijst van 1785 staat als reden vermeld: De man is kreupel, en zijn zoon bijna blind.
Hendrik (Henricus) Tenthoff, die vertrokken was naar Holland om daar een beter bestaan op te bouwen, trouwt te s’-Gravenhage de 24 januari 1790 met Cornelia Johanna van Noorden, dochter van Pieter van Noorden en Jannette van Roosendaal.
Zij krijgen acht kinderen:
1. Katrina Johanna geboren 1791 te s-Gravenhage, trouwt eerst met Alexander Janson en hertrouwt met Jan Flaes.
2. Pieter Adolphus geboren 1793 te Rotterdam, overlijdt in 1800. (getuige bij de geboorte is zijn opa Adolphus Tenthoff).
3. Hendrik geboren 1794 te Rotterdam, in 1816 komen we hem tegen in de militaire registers, hij is dan Corporaal bij het 4 bataljon Artillerie Nationale Militie te Venlo, Hij tekende toen bij het 5de Bataljon Oost-Indië, bij de Artillerie van Linie, en ging met de 2e expeditie naar de Oost. Hendrik overleed op 5 maart 1829 te Kampong Limboen op het Indonesische eiland Sumatra. Maar over Hendrik zie hoofdstuk 4.3 in het verhaal over Hendrik Tenthoff uit Bochum.
4. Johannes geboren 1796 te Rotterdam, blijft ongehuwd, overlijdt in 1883.
5. Johanna Cornelia geboren 1799 te Rotterdam, trouwt met Johann Adam Hauck.
6. Beatrix geboren 1802 te Rotterdam, overlijdt in 1804.
7. Cornelia geboren 1805 te Rotterdam zorgt voor de erfopvolging, hierover later meer.
8. Johanna Catrinna geboren 1808 te Rotterdam, blijft ongehuwd en overlijdt in 1832.
De 9de september 1800, overlijdt Hendrik zijn moeder te Bochum Helena Catharina Tenthoff , voorzien van alle Heiligen Sacramenten, en gestorven aan jicht en vochtophoping, begraven 10 september.
Op 24 juli 1806 overlijdt te Bochum Hendrik zijn vader , weduwnaar Adolph Tenthoff aan longoedeem, en de 26sten begraven, zijn ouderdom 70 jaar, heeft nagelaten een zoon Johan Henrich, (in leven).
In 1806 begint de Franse bezetting van Pruisen, dit zal duren tot 1815.
Hof Tenthof komen we in 1810 weer tegen, Er wordt een inventaris gemaakt van alle paarden, in opdracht van Keizer Napoleon, i.v.m. zijn reis door de Mark, vermeld staat: In Grumme Tenthof 2 paarden, (de waarde van een paard bedroeg ongeveer 75 talern).
Napoleon trekt eerst door de streek in begin november 1811 als hij een deel van zijn regimenten inspecteerd, en weer in het voorjaar van 1812 als hij met zijn Grand Armee van 450.000 soldaten een oorlog begint tegen Rusland. Regimenten trokken van verschillende kanten door Pruisen naar de Russische grens. Pruisen was bondgenoot van Frankrijk en vele Duitsers vochten mee tegen Rusland. Soldaten uit Pruisen, Westfalen, Saksen en Beieren hadden zich aangemeld bij het Franse leger. Maar dat betekende niet dat Pruisen werd ontzien toen Napoleon er doorheen trok. Soldaten werden ingekwartierd bij de lokale bevolking, en waren van voedsel en drank betreft afhankelijk van deze mensen. De Duitsers zagen de Franse militairen als slachtoffers van de als maar voortdurende oorlogen. Maar boerenwagens werden gevorderd, en de paarden om ze te trekken, zieke en zwakke paarden binnen de cavalerie werden vervangen door paarden van de boere bevolking, rundvee werd in beslag genomen, en oogst en gewassen werden van de velden gehaald voor voer voor de paarden. Werd aan het begin van de tocht nog betaald aan de lokale bevolking als zij voedsel nodig hadden, echter hoe verder de oorlog vorderde, hoe meer er werd geplunderd.
Het zevende kind van Hendrik, Cornelia Tenthoff krijgt 6 kinderen, echter in alle geboorte acten wordt alleen de naam van de moeder vermeld, de vader/vaders blijven ombekend.
1. Marie Tenthof geboren 1821, (Marie staat vermeld in de volkstelling van 1839, echter geboorte of overlijdens akte niet kunnen vinden, het zou dus ook een geadopteerd kind van een van haar zussen kunnen zijn).
2. Henri Christiaan geboren 1829.
3. Gerarda Cornelia geboren 1831.
4. Johanna Catharina geboren 1834.
5. Antonius Frederikus geboren 1843, hij overlijdt in 1844.
6. Eduard Jan, geboren 1846. ( Toen Eduard Jan later trouwde, was Henri Christiaan getuige bij zijn huwelijk. De ambtenaar van de burgelijke stand vermeldde in de acten, “bij een huwelijk worden er altijd twee identieke akten opgemaakt. een voor de gemeente en een voor het rijksarchief”, in de eene acte vermeld hij : Broeder van Halve Bedde, en in de andere acte: Halve broer ).
De kinderen worden opgevoed door hun oma, Cornelia van Noorden, en dragen ook haar achternaam, zoals onder andere blijkt uit de volkstellling van Rotterdam uit 1839:
–Cornelia Tenthoff oud 32, geboren Rotterdam, -van Noorden Marinus oud 10 jaar, – van Noorden Nancie, oud 5 jaar, -van Noorden Marie, oud 18 jaar, – van Noorden Cornelia oud 8 jaar.
2. Tenthof en Tenthoff
In 1859 Erkend Cornelia haar moederlijke betrekking tot drie kinderen voor de ambtenaar van de Burgelijke Stand en wel Gerarda Cornelia, Johanna Catharina en Eduard Jan, En een half jaar later erkend zij ook in een notariële acte, Henri Christiaan als haar natuurlijke zoon, het grappige hier bij is dat de ambtenaar van de burgelijke stand Tenthoff schrijft met dubbel ff, en de notaris in de notariële acte Tenthof met een f, en zo blijft het dan ook, alle nakomelingen van Eduard Jan, heten Tenthoff met dubbel ff, en alle nakomelingen van Henri Christiaan, Tenthof met een f.
3. Tenthof van Noorden
Maar Henri Christiaan Tenthof wil meer, op zijn werk heet hij Henri Christiaan van Noorden, en als hij wil gaan trouwen, en er achter komt dat hij eigenlijk naar zijn moeder Henri Christiaan Tenthof heet, zoals zij net voor de notaris heeft erkend, stelt hij op 11 januari 1860 samen met procureur C.J. Francois een verzoekschrift op aan “Zijne Majesteit den Koning” met de volgende inhoud:
Geeft met de meesten eerbied te kennen: Henri Christiaan Tenthof, geboren Delfshaven den Eenentwintigsten Maart 1800 negenentwintig van beroep kantoorbediende, wonende te Rotterdam. Dat de Suppliant van kindsbeen af heeft gedragen den naam van zijne grootmoeder: van Noorden; zoo zelfs dat hij op de school en later in zijne boven gemelde betrekking dien naam is blijven voeren, en hij onder dien naam algemeen bekend is. Dat redenen van affectie het voor den Suppliant allezinds wenschelijk doen zijn, dat hij op wettige wijze zich aldus kan blijven noemen, waarmede hij aan de intentie van zijne grootmoeder, thans overleden, meent te voldoen. Dat de Suppliant zich vlijen durft, dat de inwilliging van zijn eerbiedig verzoek aan niemand hoegenaamd eenig nadeel zal veroorzaken, ja zelfs bij gene mogelijkheid zal kunnen veroorzaken, en dat bij een intestellen onderzoek volkomen zal blijken, dat er geene redenen tegen de inwilliging van dit zijn verzoek aanwezig zullen bevonden worden. Mits welke de Suppliant Uwe Majesteit eerbiedig verzoekt, dat het Uwe Majesteit goedgunstig behagen moge aan den Suppliant vergunning te verleenen om den geslachtsnaam van Noorden bij den zijnen aantenemen, ten einde hij zich in het vervolg zal kunnen noemen en teekenen: Tenthof van Noorden.
Deze brief ging op 15 januari van de directeur van het Kabinet van de Koning naar het departement van Justitie voor consideratie en advies. De minister van Justitie vroeg bij het Provinciaal Gerechtshof om meer informatie en het Provinciaal Gerechtshof deed weer navraag bij de officier van Justitie te Rotterdam. Op 27 januari stuurde de officier van Justitie van de Arrondissements Rechtbank, A Siewertz Reedemer zijn antwoord naar de Prokureur Generaal van het Provinciaal Gerechtshof.
In voldoening aan de apostille door uw Geregtshof gesteld, op de hierbij teruggaande request door Henri Christiaan Tenthof aan Z.M. den Koning ingedient, daarbij verzoekende dat aan hem vergunning verleend worde om de geslachtsnaam van Noorden bij de zijnen aan te nemen en zich voortaan te schrijven Tenthof van Noorden, heb ik de eer Uw Geregtshof te berigten: Dat, volgens mij ingewonnen information, de requestrant ten huize van Zijne grootmoeder opgevoed van Zijne vroegte jeugd tot op heden, steeds is bekend geweest onder den naam van Van Noorden, aan hem door zijn grootmoeder steeds gegeven welke als laatste van haar geslacht immer er op gesteld is geweest, dat hij onder die naam bekend zoude zijn en dezelve later aannemen: Dat de moeder door mij gehoord, mij heeft verklaard dat gene familie van hare moeder meer bestond, die den naam van Van Noorden droeg, en dat het aan haar bijzonder aangenaam zoude zijn, indien haar zoon, die toch reeds onder dien naam algemeen was dezelve mogt aannemen. Ik heb dan ook de eer, onder verbetering, aan uw geregtshof in overweging te geven dat na de bij de wet bepaalde vermelding in de nieuwspapieren, aan requesttrant het door hem gedaan verzoek worde toegestaan.
Bij de bijlagen was het verzoekschrift van Henri Christiaan en een extract uit het Doop Register van de Gereformeeerde Kerk van Rotterdam van de geboorte van Cornelia Tenthoff van 28 december 1805, en een extract uit het geboorte register van de Gemeente Delfshaven van de 21 maart 1829 met de geboorte van Henri Christiaan Tenthof.
Op 28 januari 1860 stuurde de Prokureur Generaal bij het Provinciaal Gerechtshof de heer W.E. Galen zijn antwoord naar de Minister van Justitie, met het verzoek van de naamswijziging.
Op 6 februari 1860 volgde het antwoord van de secretaris Generaal namens de Minister van Justitie aan de procureur de heer C.J. Francois, met dat op het voorgeschreven verzoek zal worden beschikt, na verloop van een jaar, met vermelding van het verzoek in de Nederlandsche Staatscourant en in de beide Rotterdamse Couranten.
De aankondiging vond plaats op 8 februari 1860 in de Nederlandse Staatscourant en in de Nieuwe Rotterdamse Courant en in de Rotterdamsche Courant.
Een jaar later op 22 februari 1861 vroeg procureur C.J. Francois nogmaals toestemming.
Verzoekschrift Z. M. Koning Willem III
De minister van Justitie Godefroi, vulde de aanvraag aan, en op 7 maart 1861 werd het Koninklijk Besluit door Koning Willem III ondertekent, en werden afschriften verzonden naar de Minster Van Justitie, de Minister van Financiën, de ontvanger van de registratie van het gerecht, de heer Watering, en naar de procureur Mr.C.J. Francois. Op 6 april 1861 werd het Koninklijk Besluit in de geboorte register van de Burgelijke Stand van de Gemeente Delfshaven ingeschreven door de wethouder ter plaatse Joannes Josephus Kum.
Koninklijk besluit van 7 maart 1861
Eindelijk, Henri Christiaan van Noorden, en al zijn nazaten heten voortaan met hun achternaam : TENTHOF VAN NOORDEN.
Op 8 april 1863 trouwt in Rotterdam Henri Christiaan Tenthof van Noorden met Catharina Bolmeijer, geboren 30 december 1834 te Rotterdam, dochter van Teus Luppes Bolmeijer en Wietske Klaassens Kramer.
Henri Christiaan en Catharina krijgen zes kinderen:
1. Henri Catharinus, geboren 9 augustus 1863 in Rotterdam.
2. Louisa Cornelia, geboren 22 november 1865 in Rotterdam.
3. Cornelis, geboren 15 augustus 1868 in Rotterdam.
4. Nicolaas Jan, geboren 17 augustus 1870 in Rotterdam.
5. Eduard Jan, geboren 5 september 1872 in Rotterdam, overleden aldaar 8 februari 1874.
6. Catharina Henriette, geboren 17 augustus 1874 in Rotterdam, overleden aldaar 20 april 1876.
Henri Christiaan was van 1863 tot 1870 kantoorbediende van beroep, en van 1870 tot 1892 deurwaarder in Rotterdam. Henri Christiaan overleed op 62 jarige leeftijd op 10 december 1892 te Rotterdam.
4. De Zwolse tak
In Nederland wonen ook een aantal personen met de naam Tenthof, die niet afstammen van Hendrik Tenthof uit Bochum, maar afstammen van Assuerus Tenthof of Gerrit Jan Tenthof die in de 18e eeuw leefden in de regio Zwolle. Ook daar was een boerderij met de naam “De Tenthof”, meer hier over zie de pagina: ” Tenthof en Hotel de Pauw in Zwolle.
Een verband, danwel relatie tussen Hendrik Tenthof en Assuerus Tenthof en Gerrit Tenthof heb ik niet kunnen vaststellen.
5.Bijlagen
-Gebruikte eenheden:
- 1 Oirt = 1/4 Gulden
- Talern = een daalder of 2 mark stuk
- 1 Morgen = 2553 m2 (Er bestaan grote verschillen tussen een Hollandse Morgen en een Pruisische Morgen).
- 1 Maltersaat = tussen de 1100 en 1500 m2
- 1 Scheffelsaat = tussen 550 en 650 m2
- 1 Rute = 10 m2
Deze oppervlakte maten geven de hoeveelheid grond aan waarop met een malter graan, of een scheffel graan op kon uitzaaien. Deze maten verschilden enorm per regio in Duitsland.
Bovenstaande gegevens zijn hoofdzakelijk afkomstig uit het gemeente archief van Bochum, gemeente archief van Rotterdam, en Rijksarchief te ‘s-Gravenhage.
Alle documenten over de naamsverandering bevinden zich in het archief van het Kabinet des Konings in het Rijksarchief te ‘s-Gravenhage, (deel 3 t/m 8 maart 1861).
De informatie over Napoleon komt uit het boek “De Hel van 1812” Nederlanders met Napoleon op veldtocht naar Rusland, van Bart Funnekotter. (ISBN 978 90 351 3950 3).
Bart Funnekotter heeft in een uiterst leesbaar boek de lotgevallen beschreven van de 15.000 Nederlandse militairen die, deels vrijwillig, maar veel vaker als dienstplichtigen, de rampzalige invasie van Rusland meemaakten.
Op 24 juni 1812 viel Napoleons Grande Armée van ongeveer een half miljoen man Rusland binnen. De Franse keizer hoopte in één grote veldslag de Russische krijgsmacht definitief te verslaan, maar de troepen van tsaar Alexander I trokken zich steeds verder terug. Omdat de Russen de tactiek van de verschroeide aarde toepasten, leden de binnenvallende troepen al snel honger. Bovendien sloeg na vijf dagen het weer om, en teisterden hevige onweersbuien Napoleons manschappen én paarden – door nattigheid, koude en diepe modder kwamen in enkele dagen tijd 10.000 rijpaarden en 40.000 trekpaarden om.
Toen de Russen bij Borodino op 7 september eindelijk de confrontatie aangingen, bedroegen de verliezen aan Russische kant 45.000 man en bij de Fransen 30.000. Van het grotendeels uit Nederlanders bestaande 11de regiment huzaren overleefden slechts 46 man de slachting. De Russische opperbevelhebber Koetoezov schreef terecht dat het ‘de bloedigste veldslag van de moderne tijd’ was, en dit trieste record werd pas verbroken op 1 juli 1916, op de eerste dag van de Slag bij de Somme.
Het ergste moest nog komen. Hoewel Napoleon op 14 september het ontruimde Moskou binnentrok, viel er geen overwinning te vieren; de Russen staken hun hoofdstad in brand. Na een maand begon het tot 100.000 man geslonken leger aan de terugtocht, die door de vroeg invallende winter veranderde in een regelrechte hel. Na drie weken waren er nog maar 40.000 man over, die eind november bij het oversteken van de Berezina genadeloos werden aangevallen.
Hoewel de Franse aanvoerders weinig lovende woorden overhadden voor de Nederlandse troepen, hebben deze juist bij de Berezina de meeste roem verworven. Een van de drie bruggen over de rivier vol ijsschotsen werd gebouwd door Nederlandse pontonniers, die tot hun oksels in het ijskoude water stonden. Uiteindelijk keerden nog geen 5000 Nederlandse militairen terug naar het vaderland.